Cuộc chiến đang diễn ra chống lại cúm gia cầm đã chuyển biến theo chiều hướng đáng lo ngại. Từng chỉ là mối đe dọa cho loài chim, virus này nay đã lan sang bò sữa, và những tác động đến sức khỏe động vật lẫn con người đang trở nên ngày càng đáng lo. Kể từ trường hợp đầu tiên được xác nhận nhiễm cúm gia cầm ở bò sữa tại Texas cách đây bảy tháng, virus cúm gia cầm H5N1 có tính lây nhiễm cao đã lây nhiễm 300 đàn bò trên 14 bang và gây bệnh cho 20 người, chủ yếu là công nhân chăn nuôi. California, bang dẫn đầu về nông nghiệp tại Hoa Kỳ, đã trở thành tâm điểm của đợt bùng phát này, với 100 đàn bò bị nhiễm và nhiều ca bệnh ở người đã được xác nhận.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đang theo dõi sát sao tình hình. Theo các bản cập nhật gần đây, tất cả 20 người bị nhiễm đều đã tiếp xúc trực tiếp với bò, ngoại trừ một trường hợp. Hầu hết các ca bệnh đều nhẹ, với các triệu chứng như viêm kết mạc, và không có ca nào phải nhập viện. Tuy nhiên, khả năng virus đột biến và lây truyền giữa người với người đang là mối quan ngại lớn.
Khu vực Thung lũng Trung tâm của California đã bị ảnh hưởng nặng nề, với sáu trường hợp nhiễm bệnh được xác nhận ở công nhân nông trại chỉ trong tuần qua. Sở Y tế Công cộng của bang báo cáo rằng những công nhân này đã tiếp xúc trực tiếp với đàn bò nhiễm bệnh tại chín trang trại khác nhau. Thêm năm người khác đã có các triệu chứng nghi ngờ cúm gia cầm, mặc dù các trường hợp này vẫn đang được điều tra. Mặc dù virus vẫn chủ yếu lây từ động vật sang người, các chuyên gia lo ngại rằng việc cúm H5N1 “nhảy” từ chim sang bò có thể làm tăng khả năng virus lây lan giữa người với người, và đây là kịch bản có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng.
Ca bệnh ở người và nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng
Các trường hợp bệnh ở người tại California nhìn chung khá nhẹ, với hầu hết mọi người chỉ gặp các triệu chứng giống cúm như viêm kết mạc và sốt. Không có ca nào phải nhập viện. CDC đã nhấn mạnh rằng hiện tại, nguy cơ đối với cộng đồng là không lớn, nhưng họ vẫn tiếp tục theo dõi cấu trúc di truyền của virus để phát hiện bất kỳ đột biến nào có thể khiến nó trở nên nguy hiểm hơn.
Giải trình tự gen do CDC thực hiện cho đến nay chưa tìm thấy bằng chứng nào cho thấy virus đã đột biến làm tăng khả năng lây truyền giữa người với người hoặc làm giảm hiệu quả của các biện pháp điều trị bằng thuốc kháng virus. Điều này phần nào là tin vui, nhưng các chuyên gia vẫn cảnh giác. Nếu cúm gia cầm bùng phát trên diện rộng ở người, hệ thống y tế công cộng sẽ gặp nhiều khó khăn và hậu quả có thể sẽ rất nặng nề.
CDC đã triển khai chương trình giám sát công nhân nông trại tại California và các bang có nguy cơ cao khác. Chương trình này nhằm tăng cường xét nghiệm cúm theo mùa và cúm gia cầm, đặc biệt là ở những người làm việc với gia súc. Hơn 5.100 người đã được theo dõi, và hơn 250 người đã được xét nghiệm cúm gia cầm sau khi có các triệu chứng giống cúm.
Ảnh hưởng đối với bò sữa
Cúm gia cầm ở bò sữa mang đến một thách thức đặc biệt. Mặc dù bệnh không nghiêm trọng ở bò như ở gia cầm, nhưng nó vẫn gây ra những rủi ro đáng kể về kinh tế và sức khỏe đối với ngành sữa. Những con bò bị nhiễm bệnh thường bị sốt, mất cảm giác thèm ăn và giảm mạnh sản lượng sữa. Tỷ lệ tử vong ở bò khá thấp—chỉ từ 1% đến 2%—nhưng một số đàn, đặc biệt là ở California, đã báo cáo tỷ lệ tử vong cao hơn.
Các trang trại bò sữa ở California, Colorado và Idaho là những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đợt bùng phát này. Riêng California chiếm một phần ba số đàn bị nhiễm, và virus đã gây ra những gián đoạn lớn trong sản xuất sữa của bang. Một số trang trại đã báo cáo giảm sản lượng sữa tới 40% do ảnh hưởng của virus. Các bác sĩ thú y đang nỗ lực hết sức để điều trị cho bò nhiễm bệnh, nhưng lo ngại về tác động lâu dài của dịch bệnh đối với ngành công nghiệp sữa đang ngày càng tăng.
Crystal Heath, một bác sĩ thú y ở California và là người ủng hộ mạnh mẽ các biện pháp an ninh sinh học, đã báo cáo về việc tìm thấy các đống xác bò chết tại hai trang trại gần Tulare, Thung lũng Trung tâm. Điều này làm nổi bật một mối lo ngại khác: việc xử lý xác động vật. Các nhà máy chế biến xác động vật đang quá tải, và sự chậm trễ trong việc thu gom xác bò có thể dẫn đến lây nhiễm thêm.
Hậu quả kinh tế đối với ngành công nghiệp sữa
Tác động kinh tế của đợt bùng phát cúm gia cầm đã ảnh hưởng đến toàn bộ ngành công nghiệp sữa. Với sản lượng sữa giảm và quy mô đàn thu hẹp do nhiễm trùng và tử vong, nhiều nông dân đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu. Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) ước tính rằng đợt bùng phát có thể khiến ngành công nghiệp sữa mất hơn 500 triệu USD chỉ riêng trong năm 2024.
Hơn nữa, chi phí thực hiện các biện pháp an ninh sinh học nhằm ngăn chặn sự lây lan của virus đã trở thành gánh nặng lớn đối với nông dân. Nhiều trang trại bò sữa phải đầu tư vào thiết bị mới, trang bị bảo hộ cho công nhân và tăng cường các biện pháp vệ sinh. Mặc dù các bước này là cần thiết để bảo vệ cả vật nuôi và sức khỏe con người, nhưng chúng đã tạo thêm gánh nặng tài chính cho một ngành vốn đã dễ tổn thương.
Tương lai phía trước
Đợt bùng phát cúm gia cầm ở bò sữa là một lời nhắc nhở rõ ràng về những thách thức trong việc quản lý các bệnh lây từ động vật sang người. Mặc dù nguy cơ đối với công chúng hiện tại là thấp, nhưng khả năng virus đột biến và lây truyền rộng rãi giữa con người không thể bị xem nhẹ.
Các chuyên gia đều đồng ý rằng cần phải làm nhiều hơn để ngăn chặn các đợt bùng phát trong tương lai. Tăng cường các biện pháp an ninh sinh học tại các trang trại, cải thiện chương trình giám sát dịch bệnh và đầu tư vào nghiên cứu vaccine cho cả động vật và con người là những bước quan trọng để giảm thiểu tác động của cúm gia cầm. USDA và CDC cũng đang làm việc để đưa ra các giao thức mới cho việc phát hiện sớm và kiểm soát virus ở gia súc, giúp ngăn ngừa các đợt bùng phát trong tương lai đạt đến quy mô như hiện tại.
Tóm lại, mặc dù đợt bùng phát cúm gia cầm ở bò sữa đã được kiểm soát phần lớn, nhưng nó đã làm nổi bật những lỗ hổng đáng kể trong cả ngành công nghiệp sữa và hệ thống y tế công cộng. Tình hình này là một lời cảnh tỉnh về sự cần thiết của các biện pháp an ninh sinh học mạnh mẽ hơn, giám sát dịch bệnh tốt hơn và nghiên cứu liên tục để đối phó với các bệnh lây từ động vật sang người như H5N1.
